Γιάννης Τσαρούχης 1910-1989
Μεγάλη έκθεση αφιερωμένη στο σημαντικό Έλληνα καλλιτέχνη, Γιάννη Τσαρούχη ,η οποία πραγματοποιείται με αφορμή τη συμπλήρωση εκατό ετών από τη γέννηση του. Πρόκειται για την πρώτη αναδρομική έκθεση έργων του Γιάννη Τσαρούχη στην Αθήνα, η οποία έχει στόχο να παρουσιάσει αντιπροσωπευτικά έργα από όλες τις περιόδους δημιουργίας του καλλιτέχνη.
Η έκθεση προσφέρει στο Ελληνικό κοινό μια σπάνια ευκαιρία να έρθει σε επαφή με μοναδικά έργα ζωγραφικής και σκηνογραφίας. Δεδομένου ότι η έκθεση φιλοδοξεί να δώσει μια συνολική εικόνα του έργου του καλλιτέχνη, στο εκθεσιακό υλικό περιλαμβάνεται ένας μεγάλος αριθμός ζωγραφικών έργων και σκηνογραφικών μακετών, που ανήκουν σε μουσεία και ιδιωτικές συλλογές της Ελλάδας και του εξωτερικού.
Ο Γιάννης Τσαρούχης στα μάτια της Γενιάς του και τανάπαλιν
Ένας επαναστάτης δε γίνεται να ’ναι συνάμα και κλασικός αλλά με τον Τσαρούχη γίνεται.
…η ζωγραφική του Τσαρούχη… έστρεψε τα όργανα της όρασής μας από την πραγματικότητα των Φιλελλήνων που μας είχε ως τότε επιβληθεί, στην πραγματικότητα των Ελλήνων που υπήρχε λανθάνουσα μέσα μας.
…ξυπνά μέσα μας μια βαθειά καταγωγική αίσθηση που μας κάνει ν’ αγγίζουμε σχεδόν τον πηλό της ελληνικής μνήμης. Ενώ την ίδια στιγμή μας ανεβάζει ψηλά στον κόσμο των Αρχετύπων.
Κάτι θα ’πρεπε να γίνεται στον ουρανό
που να το πιάνει κανένας με το σώμα
σαν ονείρωξη
Κάτι δαιμονικό μα που να πιάνεται
σαν σε δίχτυ στο σχήμα
του Αρχαγγέλου
Τιμή στον Γιάννη Τσαρούχη που μας δίδαξε και την Γη και τον Ουρανό
Μ’ ευγνωμοσύνη,
Οδυσσέας Ελύτης
Τι να το κάνουμε, πρέπει να παραδεχτούμε ότι όταν μιλάμε για νεότερη Ελλάδα, θέλουμε δεν θέλουμε, εννοούμε Κάλβο, Παπαδιαμάντη, Σολωμό, Καβάφη, Ελύτη, Τσαρούχη.
Στον Τσαρούχη η διδασκαλία με τον Κόντογλου και η μελέτη που έκανε στα βυζαντινά μαζί με τη διδασκαλία στον Παρθένη αποτελούν μια σύνθεση, που και ο ίδιος έχει παραδεχθεί.
Με τον Τσαρούχη δεν συμπέσαμε σε εργαστήριο, αλλά γίναμε φίλοι· μ’ άρεσε πώς μιλούσε, κουβεντιάζαμε, μου έδειξε κάτι σχέδια. Ήταν τότε η εποχή η ηρωική, με τον Κόντογλου. … Δεν ξέρω γιατί, αυτά που μου έλεγε ο Τσαρούχης μ’ άρεσαν, και η δουλειά αυτή που έκανε, και τα λαϊκά. … Θυμάμαι ότι πήγαινα και στο σπίτι του Τσαρούχη. … Εκεί καθόμασταν, μου ’δειχνε σχέδιά του. Μετά, για ένα διάστημα, τον έχασα τον Γιάννη. Όταν ξαναήρθε, πάντα είχαμε μια κουβέντα, βγαίναμε, μου ’λεγε διάφορα πράγματα και όχι μόνον μου γνώρισε τον Κόντογλου –όχι προσωπικά αλλά το κλίμα και αυτά που πίστευε, τον Καραγκιόζη και όλα αυτά, την λαϊκή ζωγραφική. Ήταν αυτός που πραγματικά με είχε εισαγάγει σε όλα αυτά· και πραγματικά μου αρέσανε και είχαν μια επίδραση επάνω μου.
… Έκανα ζωγραφική την οποία όμως κατέστρεψα μετά. Έχω όμως ζωγραφική η οποία λαϊκίζει… Εκεί όπου η επίδραση έμεινε για λίγο ακόμα και δεν με πείραζε, και το δεχόμουν, είναι στη χαρακτική, τα λαϊκοβυζαντινά.
Ο Τσαρούχης ήταν … και μαθητής του Κόντογλου και επηρεασμένος από εκείνον έλεγε ότι δε δεχόταν τη δυτική ζωγραφική. Εμένα μου άρεσαν πολύ όσα έλεγε, και η δουλειά του, αυτά τα Κοντογλικά, τα λαϊκίζοντα. Εκείνη την εποχή με επηρέασε ο Τσαρούχης, αλλά μετά εγώ πέρασα αλλού.
Ο Γιάννης με εμύησε και στα ρεμπέτικα. … Αυτά το ’33-34.
Γιάννης Μόραλης
Χθες στο σπίτι του Τσαρούχη. Η κρεβατοκάμαρά του είναι και το ατελιέ του· πώς δουλεύει εκεί μέσα;
Γιώργος Σεφέρης
Η σοφία του Τσαρούχη δεν είναι θεωρητική αλλά σωματική. Είναι υποκειμενικά αντικειμενική. Δεν ξεκινάει ποτέ με την πρόθεση ν’ ανακαλύψει τα στοιχεία ενότητας του ελληνικού πολιτισμού απ’ την αρχαιότητα ως τις μέρες μας, και να την αποδείξει με κάθε είδους επιχειρήματα. Όχι. Αυτή την ενότητα τη βιώνει και την πραγματώνει στο έργο του με μια μοναδική, φυσική παραστατικότητα που παίρνει πανανθρώπινη σημασία και αξία –κάτι που ήταν και μένει η ουσία του ελληνισμού.
Ο Τσαρούχης όλα τα προσεγγίζει και τα εγγίζει με τον έρωτα, κι όλα μέσα στο έργο του, σε κάθε έργο του, αποπνέουν το κάλλος και το βάσανο του έρωτα, ως τη αισθητική του ευδαίμονα μελαγχολία και, πιο πέρα κάποτε, ως την οξεία μα και χαμογελαστά συμπονετική γενική αυτοειρωνεία.
Όταν αποκαλούμε σ’ αυτή τη χώρα εθνικούς ποιητές έναν Σολωμό, έναν Κάλβο, έναν Παλαμά, έναν Σικελιανό, γιατί να μην αποκαλέσουμε αδίστακτα τον Γιάννη Τσαρούχη εθνικό μας ζωγράφο;
Γιάννης Ρίτσος
Το θέμα του είναι ένα σ’ ό,τι σχεδίασε και ζωγράφισε: η ανθρώπινη μορφή, που παλεύει με την αγριότητα του κόσμου για να αγριέψει και η ίδια στο τέλος και να γίνει τερατώδης και αλύπητη. Μα μέσα απ’ την αγριάδα και τη σκληρότητα, σαν σπίθα μέσα στη στάχτη, υπάρχει ατόφια αγάπη και, σαν περαστική αστραπή, ο έρωτας, πέρα απ’ την εγκράτεια και την απόλαυση. Ο έρως που δημιουργεί τον κόσμο.
Ο Τσαρούχης δεν είναι απλά σπάνιος, αλλά πάρα πολύ σπάνιος άνθρωπος. Η σπανιότητά του οφείλεται στο πολύπλευρο, πολυσύνθετο, πολυσχιδές, πολυδιάστατο, που σχηματίζουν μέσα του τέτοιο πολυποίκιλο εγώ, με μια διελκυστίνδα -ή αν θέλετε διαλεκτική-, που πρέπει να πω ότι ορισμένες φορές παλινδρομώντας φτάνει σε αντιλογία με δικές του ιδέες και αρχές άλλων στιγμών.
Η σπανιότητα αυτή τον έκανε από νεαρό που τον ξέρω να νομίζεις … πως φέρεται μόλις αγγίζοντας πάνω στη Γη, με τη βοήθεια αθέατων φτερών μικρών ή και μεγάλων αγγέλων, φτερών ψυχών (γιατί έτσι λέγονται οι πεταλούδες που πολλές φορές εμφανίστηκαν σε έργα του Τσαρούχη) ή και φτερών, που το ίδιο κάνει, δαιμόνων, γιατί κι αυτοί είναι άγγελοι που πέσανε χαμαί.
Γιώργος Μαυροΐδης
Ο Μαυροΐδης τα μεταφράζει όλα στη γλώσσα της ζωγραφικής. Κάθε φορά που πιάνει το πινέλο στα χέρια του, είναι έτοιμος να μεταφράσει την όρασή του, το νόημα των πραγμάτων στη γλώσσα της ζωγραφικής που κατέχει.
Αλλά ο Τσαρούχης δεν είναι μόνο ένας σπουδαίος ζωγράφος. Είναι επίσης ένας μυσταγωγός της ποίησης, της μουσικής, του χορού, του θεάτρου και, συγχρόνως, ένας οξύς παρατηρητής της ανθρώπινης ζωής που η διαπεραστική του ματιά την ανατέμνει και την ανατοποθετεί συνεχώς στην προοπτική της δικής του κλίμακας των αξιών.
O Τσαρούχης συνδυάζει τη σοφία του λαού, πριν ο λαός γίνει μάζα, με τη γνώση και την αντίληψη του εξαιρετικά καλλιεργημένου ανθρώπου.
Κάποιος είπε ότι χωρίς τον Τσαρούχη ο πνευματικός μας ουρανός θα ήταν φτωχότερος κατά χίλιους αστερισμούς. Και ο ακηκοώς μεμαρτύρηκεν.
Νίκος Γκάτσος
Το ατελιέ του Κ. Τσαρούχη θυμίζει παρασκήνια θεάτρου. Βλέποντας τη δουλειά του, δεν παρακολουθούμε ένα θέαμα μέσα στη σύμβαση των αφηρημένων κανόνων, αλλά μια παράσταση που διαρκώς διακόπτεται από την αμεσότητα της προετοιμασίας της. Όσον αφορά το θέαμα, δίνω σημασία και σπουδαιότητα στ’ ότι σχεδόν αποκλειστικά έχει να κάνει μ’ ανθρώπους.
…ο λαϊκισμός του Τσαρούχη δεν είναι απλή πόζα, αλλά αίσθημα και κατανόηση, παραλληλισμός της ασχημάτιστης και οδυνηρής αλλά και ωραίας παράξενα και λεβέντικα υπερήφανης ψυχής του.
Ο ζωγράφος Τσαρούχης δεν πειθαρχεί πουθενά. Δεν βρίσκεται ούτε στο ασκητικό Βυζάντιο και γενικότερα την Ανατολή, ούτε στη Δύση και στο Παρίσι με τον Ματίς και τη φιληδονία, που καταυγάζει τη μικροαστική καθημερινότητα. …
…συχνά, βλέποντας τους πίνακες του Τσαρούχη, νιώθουμε να μας μεταδίδεται έντονα, από τα υλικά αντικείμενα που εικονίζει, μια δεύτερη αίσθηση, μια μυρωδιά.
Νίκος Γαβριήλ-Πεντζίκης
Του Γιάννη δεν του πολυάρεσε το πνεύμα της Σχολής, που ζητούσε τότε πράγματα μάλλον εντυπωσιακά και εφετζίδικα. Άρχισε να ’χει άλλες παρέες, κυρίως τον Κόντογλου, τον Κουν και τον κόσμο του θεάτρου…
Αν έλειπαν τρεις-τέσσερις απ’ τη γενιά του ’20 … κι αν έλειπε ο Τσαρούχης και δυο-τρεις άλλοι απ’ τη γενιά του ’30, δεν ξέρω αν οι καλλιτέχνες που παριστάνουν τους μοντέρνους σήμερα θα ήταν σε θέση να κάνουν ό,τι κάνουν. Και ούτε ξέρω αν η μοίρα της ζωγραφικής θα παρέμενε η ίδια.
Χρήστος Καπράλος
Όταν αντικρίζει κανείς το έργον του Γιάννη Τσαρούχη, έχει αμέσως την εντύπωση ότι βλέπει αυτό που ονομάζουμε ελληνική ζωγραφική, περισσότερο παρά σε οποιαδήποτε θεώρηση έργων άλλων Ελλήνων ζωγράφων, με μοναδική εξαίρεση το έργον του Θεόφιλου Χατζημιχαήλ.
...οι πίνακες του Τσαρούχη, οι εκ πρώτης όψεως τόσον ρεαλιστικοί, αποτελούν, εντέλει, μέσα από την πιο άμεση καθημερινότητά των, ουχί απλήν αντιγραφήν της φύσεως ή των ανθρώπων μα επιτεύγματα κλασικά, που ισοδυναμούν με τέλεσιν μυστηρίων, εις τα οποία συνυφαίνεται με την πλέον ζωηράν αισθησιακήν διέγερσιν και η πνευματική έξαρσις και ενάργεια μιας διανοίας ενσυνειδήτου και ισχυράς...
Ανδρέας Εμπειρίκος
Ο Εμπειρίκος... με βοήθησε να καταλάβω όχι μόνο τη ζωγραφική του Γουναρόπουλου, αλλά και την ποίηση του Σικελιανού...
Οι κουβέντες που είχαμε μαζί... μούδωσαν την ευκαιρία να καταλάβω πόσο ελεύθερο πνεύμα ήταν και πόσο ήξερε ν’ ανακαλύπτει την ανθρώπινη ουσία σ’ ένα έργο αδιαφορώντας για την ετικέτα. Είχε μαζί με την γνώση και την εμβρίθεια, την απαιτούμενη αθωότητα χωρίς την οποία κανένα δώρο της τέχνης δεν μπορούμε να απολαύσουμε.
Ήταν στ’ αλήθεια ποιητής. Τελειωτικά απέφυγε το χωρισμό σώματος και ψυχής.
Η μεγάλη αξία του Ανδρέα Εμπειρίκου δεν έγκειται στο ότι υπήρξε σουρεαλιστής, αλλά ότι έδωσε ένα νόημα στον σουρεαλισμό.
Ήταν κοσμοπολίτης, ως Έλλην.
Χωρίς να παραμείνουμε στην επιφάνεια των έργων του, η ελληνικότητα του Τσαρούχη υπάρχει, αλλά είναι κάτι βαθύτερο και ουσιαστικότερο από τα εξωτερικά γνωρίσματα των έργων του. Πρέπει, κατά τη γνώμη μου, να την αναζητήσουμε στην αίσθηση του μέτρου και των καλών αναλογιών αφενός, και στη λατρευτική στάση του απέναντι στο γυμνό ανθρώπινο σώμα αφετέρου.
Γιώργος Μανουσάκης
Ο Γιάννης Τσαρούχης στα μάτια της Γενιάς του και τανάπαλιν
Ένας επαναστάτης δε γίνεται να ’ναι συνάμα και κλασικός αλλά με τον Τσαρούχη γίνεται.
…η ζωγραφική του Τσαρούχη… έστρεψε τα όργανα της όρασής μας από την πραγματικότητα των Φιλελλήνων που μας είχε ως τότε επιβληθεί, στην πραγματικότητα των Ελλήνων που υπήρχε λανθάνουσα μέσα μας.
…ξυπνά μέσα μας μια βαθειά καταγωγική αίσθηση που μας κάνει ν’ αγγίζουμε σχεδόν τον πηλό της ελληνικής μνήμης. Ενώ την ίδια στιγμή μας ανεβάζει ψηλά στον κόσμο των Αρχετύπων.
Κάτι θα ’πρεπε να γίνεται στον ουρανό
που να το πιάνει κανένας με το σώμα
σαν ονείρωξη
Κάτι δαιμονικό μα που να πιάνεται
σαν σε δίχτυ στο σχήμα
του Αρχαγγέλου
Τιμή στον Γιάννη Τσαρούχη που μας δίδαξε και την Γη και τον Ουρανό
Μ’ ευγνωμοσύνη,
Οδυσσέας Ελύτης
Τι να το κάνουμε, πρέπει να παραδεχτούμε ότι όταν μιλάμε για νεότερη Ελλάδα, θέλουμε δεν θέλουμε, εννοούμε Κάλβο, Παπαδιαμάντη, Σολωμό, Καβάφη, Ελύτη, Τσαρούχη.
Στον Τσαρούχη η διδασκαλία με τον Κόντογλου και η μελέτη που έκανε στα βυζαντινά μαζί με τη διδασκαλία στον Παρθένη αποτελούν μια σύνθεση, που και ο ίδιος έχει παραδεχθεί.
Με τον Τσαρούχη δεν συμπέσαμε σε εργαστήριο, αλλά γίναμε φίλοι· μ’ άρεσε πώς μιλούσε, κουβεντιάζαμε, μου έδειξε κάτι σχέδια. Ήταν τότε η εποχή η ηρωική, με τον Κόντογλου. … Δεν ξέρω γιατί, αυτά που μου έλεγε ο Τσαρούχης μ’ άρεσαν, και η δουλειά αυτή που έκανε, και τα λαϊκά. … Θυμάμαι ότι πήγαινα και στο σπίτι του Τσαρούχη. … Εκεί καθόμασταν, μου ’δειχνε σχέδιά του. Μετά, για ένα διάστημα, τον έχασα τον Γιάννη. Όταν ξαναήρθε, πάντα είχαμε μια κουβέντα, βγαίναμε, μου ’λεγε διάφορα πράγματα και όχι μόνον μου γνώρισε τον Κόντογλου –όχι προσωπικά αλλά το κλίμα και αυτά που πίστευε, τον Καραγκιόζη και όλα αυτά, την λαϊκή ζωγραφική. Ήταν αυτός που πραγματικά με είχε εισαγάγει σε όλα αυτά· και πραγματικά μου αρέσανε και είχαν μια επίδραση επάνω μου.
… Έκανα ζωγραφική την οποία όμως κατέστρεψα μετά. Έχω όμως ζωγραφική η οποία λαϊκίζει… Εκεί όπου η επίδραση έμεινε για λίγο ακόμα και δεν με πείραζε, και το δεχόμουν, είναι στη χαρακτική, τα λαϊκοβυζαντινά.
Ο Τσαρούχης ήταν … και μαθητής του Κόντογλου και επηρεασμένος από εκείνον έλεγε ότι δε δεχόταν τη δυτική ζωγραφική. Εμένα μου άρεσαν πολύ όσα έλεγε, και η δουλειά του, αυτά τα Κοντογλικά, τα λαϊκίζοντα. Εκείνη την εποχή με επηρέασε ο Τσαρούχης, αλλά μετά εγώ πέρασα αλλού.
Ο Γιάννης με εμύησε και στα ρεμπέτικα. … Αυτά το ’33-34.
Γιάννης Μόραλης
Χθες στο σπίτι του Τσαρούχη. Η κρεβατοκάμαρά του είναι και το ατελιέ του· πώς δουλεύει εκεί μέσα;
Γιώργος Σεφέρης
Η σοφία του Τσαρούχη δεν είναι θεωρητική αλλά σωματική. Είναι υποκειμενικά αντικειμενική. Δεν ξεκινάει ποτέ με την πρόθεση ν’ ανακαλύψει τα στοιχεία ενότητας του ελληνικού πολιτισμού απ’ την αρχαιότητα ως τις μέρες μας, και να την αποδείξει με κάθε είδους επιχειρήματα. Όχι. Αυτή την ενότητα τη βιώνει και την πραγματώνει στο έργο του με μια μοναδική, φυσική παραστατικότητα που παίρνει πανανθρώπινη σημασία και αξία –κάτι που ήταν και μένει η ουσία του ελληνισμού.
Ο Τσαρούχης όλα τα προσεγγίζει και τα εγγίζει με τον έρωτα, κι όλα μέσα στο έργο του, σε κάθε έργο του, αποπνέουν το κάλλος και το βάσανο του έρωτα, ως τη αισθητική του ευδαίμονα μελαγχολία και, πιο πέρα κάποτε, ως την οξεία μα και χαμογελαστά συμπονετική γενική αυτοειρωνεία.
Όταν αποκαλούμε σ’ αυτή τη χώρα εθνικούς ποιητές έναν Σολωμό, έναν Κάλβο, έναν Παλαμά, έναν Σικελιανό, γιατί να μην αποκαλέσουμε αδίστακτα τον Γιάννη Τσαρούχη εθνικό μας ζωγράφο;
Γιάννης Ρίτσος
Το θέμα του είναι ένα σ’ ό,τι σχεδίασε και ζωγράφισε: η ανθρώπινη μορφή, που παλεύει με την αγριότητα του κόσμου για να αγριέψει και η ίδια στο τέλος και να γίνει τερατώδης και αλύπητη. Μα μέσα απ’ την αγριάδα και τη σκληρότητα, σαν σπίθα μέσα στη στάχτη, υπάρχει ατόφια αγάπη και, σαν περαστική αστραπή, ο έρωτας, πέρα απ’ την εγκράτεια και την απόλαυση. Ο έρως που δημιουργεί τον κόσμο.
Ο Τσαρούχης δεν είναι απλά σπάνιος, αλλά πάρα πολύ σπάνιος άνθρωπος. Η σπανιότητά του οφείλεται στο πολύπλευρο, πολυσύνθετο, πολυσχιδές, πολυδιάστατο, που σχηματίζουν μέσα του τέτοιο πολυποίκιλο εγώ, με μια διελκυστίνδα -ή αν θέλετε διαλεκτική-, που πρέπει να πω ότι ορισμένες φορές παλινδρομώντας φτάνει σε αντιλογία με δικές του ιδέες και αρχές άλλων στιγμών.
Η σπανιότητα αυτή τον έκανε από νεαρό που τον ξέρω να νομίζεις … πως φέρεται μόλις αγγίζοντας πάνω στη Γη, με τη βοήθεια αθέατων φτερών μικρών ή και μεγάλων αγγέλων, φτερών ψυχών (γιατί έτσι λέγονται οι πεταλούδες που πολλές φορές εμφανίστηκαν σε έργα του Τσαρούχη) ή και φτερών, που το ίδιο κάνει, δαιμόνων, γιατί κι αυτοί είναι άγγελοι που πέσανε χαμαί.
Γιώργος Μαυροΐδης
Ο Μαυροΐδης τα μεταφράζει όλα στη γλώσσα της ζωγραφικής. Κάθε φορά που πιάνει το πινέλο στα χέρια του, είναι έτοιμος να μεταφράσει την όρασή του, το νόημα των πραγμάτων στη γλώσσα της ζωγραφικής που κατέχει.
Αλλά ο Τσαρούχης δεν είναι μόνο ένας σπουδαίος ζωγράφος. Είναι επίσης ένας μυσταγωγός της ποίησης, της μουσικής, του χορού, του θεάτρου και, συγχρόνως, ένας οξύς παρατηρητής της ανθρώπινης ζωής που η διαπεραστική του ματιά την ανατέμνει και την ανατοποθετεί συνεχώς στην προοπτική της δικής του κλίμακας των αξιών.
O Τσαρούχης συνδυάζει τη σοφία του λαού, πριν ο λαός γίνει μάζα, με τη γνώση και την αντίληψη του εξαιρετικά καλλιεργημένου ανθρώπου.
Κάποιος είπε ότι χωρίς τον Τσαρούχη ο πνευματικός μας ουρανός θα ήταν φτωχότερος κατά χίλιους αστερισμούς. Και ο ακηκοώς μεμαρτύρηκεν.
Νίκος Γκάτσος
Το ατελιέ του Κ. Τσαρούχη θυμίζει παρασκήνια θεάτρου. Βλέποντας τη δουλειά του, δεν παρακολουθούμε ένα θέαμα μέσα στη σύμβαση των αφηρημένων κανόνων, αλλά μια παράσταση που διαρκώς διακόπτεται από την αμεσότητα της προετοιμασίας της. Όσον αφορά το θέαμα, δίνω σημασία και σπουδαιότητα στ’ ότι σχεδόν αποκλειστικά έχει να κάνει μ’ ανθρώπους.
…ο λαϊκισμός του Τσαρούχη δεν είναι απλή πόζα, αλλά αίσθημα και κατανόηση, παραλληλισμός της ασχημάτιστης και οδυνηρής αλλά και ωραίας παράξενα και λεβέντικα υπερήφανης ψυχής του.
Ο ζωγράφος Τσαρούχης δεν πειθαρχεί πουθενά. Δεν βρίσκεται ούτε στο ασκητικό Βυζάντιο και γενικότερα την Ανατολή, ούτε στη Δύση και στο Παρίσι με τον Ματίς και τη φιληδονία, που καταυγάζει τη μικροαστική καθημερινότητα. …
…συχνά, βλέποντας τους πίνακες του Τσαρούχη, νιώθουμε να μας μεταδίδεται έντονα, από τα υλικά αντικείμενα που εικονίζει, μια δεύτερη αίσθηση, μια μυρωδιά.
Νίκος Γαβριήλ-Πεντζίκης
Του Γιάννη δεν του πολυάρεσε το πνεύμα της Σχολής, που ζητούσε τότε πράγματα μάλλον εντυπωσιακά και εφετζίδικα. Άρχισε να ’χει άλλες παρέες, κυρίως τον Κόντογλου, τον Κουν και τον κόσμο του θεάτρου…
Αν έλειπαν τρεις-τέσσερις απ’ τη γενιά του ’20 … κι αν έλειπε ο Τσαρούχης και δυο-τρεις άλλοι απ’ τη γενιά του ’30, δεν ξέρω αν οι καλλιτέχνες που παριστάνουν τους μοντέρνους σήμερα θα ήταν σε θέση να κάνουν ό,τι κάνουν. Και ούτε ξέρω αν η μοίρα της ζωγραφικής θα παρέμενε η ίδια.
Χρήστος Καπράλος
Όταν αντικρίζει κανείς το έργον του Γιάννη Τσαρούχη, έχει αμέσως την εντύπωση ότι βλέπει αυτό που ονομάζουμε ελληνική ζωγραφική, περισσότερο παρά σε οποιαδήποτε θεώρηση έργων άλλων Ελλήνων ζωγράφων, με μοναδική εξαίρεση το έργον του Θεόφιλου Χατζημιχαήλ.
...οι πίνακες του Τσαρούχη, οι εκ πρώτης όψεως τόσον ρεαλιστικοί, αποτελούν, εντέλει, μέσα από την πιο άμεση καθημερινότητά των, ουχί απλήν αντιγραφήν της φύσεως ή των ανθρώπων μα επιτεύγματα κλασικά, που ισοδυναμούν με τέλεσιν μυστηρίων, εις τα οποία συνυφαίνεται με την πλέον ζωηράν αισθησιακήν διέγερσιν και η πνευματική έξαρσις και ενάργεια μιας διανοίας ενσυνειδήτου και ισχυράς...
Ανδρέας Εμπειρίκος
Ο Εμπειρίκος... με βοήθησε να καταλάβω όχι μόνο τη ζωγραφική του Γουναρόπουλου, αλλά και την ποίηση του Σικελιανού...
Οι κουβέντες που είχαμε μαζί... μούδωσαν την ευκαιρία να καταλάβω πόσο ελεύθερο πνεύμα ήταν και πόσο ήξερε ν’ ανακαλύπτει την ανθρώπινη ουσία σ’ ένα έργο αδιαφορώντας για την ετικέτα. Είχε μαζί με την γνώση και την εμβρίθεια, την απαιτούμενη αθωότητα χωρίς την οποία κανένα δώρο της τέχνης δεν μπορούμε να απολαύσουμε.
Ήταν στ’ αλήθεια ποιητής. Τελειωτικά απέφυγε το χωρισμό σώματος και ψυχής.
Η μεγάλη αξία του Ανδρέα Εμπειρίκου δεν έγκειται στο ότι υπήρξε σουρεαλιστής, αλλά ότι έδωσε ένα νόημα στον σουρεαλισμό.
Ήταν κοσμοπολίτης, ως Έλλην.
Χωρίς να παραμείνουμε στην επιφάνεια των έργων του, η ελληνικότητα του Τσαρούχη υπάρχει, αλλά είναι κάτι βαθύτερο και ουσιαστικότερο από τα εξωτερικά γνωρίσματα των έργων του. Πρέπει, κατά τη γνώμη μου, να την αναζητήσουμε στην αίσθηση του μέτρου και των καλών αναλογιών αφενός, και στη λατρευτική στάση του απέναντι στο γυμνό ανθρώπινο σώμα αφετέρου.
Γιώργος Μανουσάκης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου